Zmniejszenie zużycia energii i jej oszczędzanie oraz zwiększenie inwestycji w zrównoważoną energetykę odnawialną, taką jak energia słoneczna, wiatrowa czy geotermalna, jest dzisiaj pilniejsze niż kiedykolwiek. To nie tylko realne rozwiązanie wyzwań związanych ze zmianą klimatu, ale także aktualnego kryzysu związanego z paliwami kopalnymi, który powoduje, że nasze rachunki za energię rosną. Jednocześnie transformacja taka niesie ze sobą korzyści społeczne, ekonomiczne i środowiskowe - to główne przesłanie listu otwartego organizacji pozarządowych z Europy Środkowej skierowanego do liderów państw członkowskich Unii Europejskiej w regionie – Polski, Bułgarii, Czech, Rumunii, Węgier i Słowacji.

List powstał w przededniu szczytu Rady Europejskiej 21-22 października 2021 r., na którym przywódcy unijni omawiać będą kwestię rosnących cen energii oraz możliwe rozwiązania tego problemu. Organizacje pozarządowe z Europy Środkowej odwołują się w nim do najnowszego przełomowego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), który wyraźnie stwierdza, że stoimy w obliczu kryzysu klimatycznego. Potwierdzają to dramatyczne wydarzenia, fale upałów i powodzie, które ostatniego lata pochłonęły w Europie wiele istnień ludzkich. Jednocześnie Europejski Zielony Ład i propozycja pakietu „Fit for 55” wyraźnie wyznaczają naszym krajom strategiczny kierunek transformacji gospodarczej i systemów energetycznych jako kompleksową odpowiedź na wyzwania klimatyczne, ale też strategię rozwoju ekonomicznego i społecznego. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej powinny w pełni wykorzystać potencjały efektywności energetycznej i energii odnawialnej, co przyczyni się rozwoju gospodarczego, zwiększy nasze bezpieczeństwo energetyczne i uniezależni nas od importu paliw, a także umożliwi stworzenie nowych miejsc pracy o wysokiej wartości dodanej.

Zwiększanie naszej zależności od gazu ziemnego podważa bezpieczeństwo energetyczne regionu i naraża zarówno obywateli, jak i przemysł na ryzyko wahań cen paliw kopalnych, czego jesteśmy obecnie świadkami w całej Europie.

Zdecentralizowany i wysoce wydajny system energetyczny oparty o zasadę „efektywności energetycznej przede wszystkim” oraz 100% energii odnawialnej to jedyny sposób na osiągnięcie konkurencyjnej i zrównoważonej gospodarki oraz zdrowszego środowiska, przy jednoczesnym zapewnieniu większej niezależności energetycznej i łagodzeniu ubóstwa energetycznego. Zamiast płacić za import węgla i gazu kopalnego, system taki gwarantuje zatrzymanie naszych – obywateli i konsumentów  – pieniędzy w naszych krajach, regionach i miejscowościach, a także chroni ich siłę nabywczą. Państwa członkowskie Europy Środkowo-Wschodniej mają znacznie większe krajowe potencjały w zakresie energii odnawialnej, niż pokazują to ich aktualne krajowe plany i strategie i powinniśmy te możliwości wykorzystać.

 – Epoka kamienia łupanego nie skończyła się z powodu braku kamienia, ale dlatego, że po prostu rozwinęliśmy się jako gatunek. Jeśli chcemy, by nasza cywilizacja miała przyszłość, musimy już teraz zakończyć erę węgla i w pełni wykorzystać technologie odnawialne, które są fantastyczne pod wieloma względami. Obywatele i obywatelki o tym wiedzą, dlatego ostatni sondaż pokazuje znaczące poparcie społeczne w Polsce dla energii wiatrowej i słonecznej oraz wyraźne oczekiwanie od rządu, że będzie wspierał transformację, zanim stanie się  za późno. Ten następny krok będzie najważniejszym, jaki kiedykolwiek zrobimy – mówi Mikołaj Troczyński z WWF.

 – Polska jest krajem, w którym polityka wokół odnawialnych źródeł energii wygrywa ze zdrowym rozsądkiem. Od 2016 roku zatrzymaliśmy rozwój praktycznie każdego odnawialnego źródła energii pod pretekstem bezpieczeństwa energetycznego. Mamy budować na zasobach własnych węgla, a OZE, choć także jest zasobem własnym, nie ma się rozwijać zbyt szybko. W efekcie rośnie jedynie liczba instalacji fotowoltaicznych, choć i to może być w każdej chwili ukrócone, np. pod pretekstem braku zdolności przesyłowych. Potencjał OZE trzeba wykorzystać szybciej, dlatego popieramy ten list  – komentuje Wojciech Szymalski z Instytutu na rzecz Ekorozwoju.

List środkowoeuropejskich organizacji pozarządowych w języku polskim